Not: Metin, kendine zarar verme ile ilgili açıklamalar içerdiği için okuyucu hassasiyetine dikkat edilmesi tavsiye edilir.
Son birkaç gündür Çin’in trend konuları listesinde sürekli olarak yer alan tek bir isim var: Zhao Lusi.
Dünyaca ünlü Zhao Lusi (Love Like the Galaxy, Hidden Love, The Story of Pearl Girl), Çin ve Asya eğlence sektörünün en sevilen oyuncularından biri olarak, son zamanlarda büyük bir kamuoyu ilgisini çeken hararetli bir tartışmanın merkezinde yer aldı. Sağlık durumunun kötüleşmesine dair şok edici açıklamalardan, taciz iddialarına kadar uzanan olaylar zinciriyle Çinli oyuncunun hikâyesi oldukça dikkat çekici bir hâle geldi.
Zhao Lusi ile ilgili olayların zaman çizelgesi ve netizenlerin bakış açısı
27 Aralık’ta, Zhao Lusi’nin ajansı resmi Weibo hesabından yaptığı bir açıklamayla, Çinli oyuncunun tıbbi yardım aldığını duyurdu. Bu açıklama, Zhao Lusi’nin tekerlekli sandalyede, son derece zayıf ve güçsüz göründüğü iddia edilen bir fotoğrafın hızla yayılmasının ardından geldi.
Ajans açıklamasında şu ifadeleri kullandı: “Zhao Lusi, oyuncu olarak her zaman orijinal niyetine sadık kalmış, her performans fırsatını kıymet bilerek değerlendirmiş ve her projeye özveriyle yaklaşmıştır. Bundan sonra, onun sağlığını önceliklendireceğiz ve tüm yaklaşan işleri askıya alacağız.”
Birkaç gün sonra, Zhao Lusi’ye yakın bir arkadaşı olduğu iddiasında bulunan bir kişi, onun rızasıyla, geçmişte sorumlu yöneticisi tarafından fiziksel saldırıya uğradığını açıkladı.
31 Aralık’ta, Zhao Lusi ile The Story of Pearl Girl projesinde birlikte çalışan bir diğer arkadaşı Zhu Rui, yaptığı açıklamada zorbalığın eski yöneticisinden kaynaklandığını netleştirdi ve şu anki yöneticisiyle iyi bir ilişkisi olduğunu vurguladı.
Aynı zamanda, Zhao Lusi’nin bir programda yer aldığı eski bir video yeniden gündeme geldi. Bu videoda, oyuncu, bir dönem artık oyunculuk yapmak istemediğini ve eğlence sektöründe devam etmek istemediğini söylediğini ifade ediyor. Çevresindekilere gerçekten mutlu olmadığını anlattığını dile getiren Zhao Lusi, annesinin bu duruma ilk tepki olarak kontratı çıkardığını ve bırakması durumunda ne kadar ödeme yapmaları gerektiğini kontrol ettiğini de paylaştı.
1 Ocak’ta Zhao Lusi, Weibo hesabında yaşadığı her şeyi detaylı bir şekilde anlattığı uzun bir açıklama paylaştı. Sözlerine şu şekilde başladı: “Her zaman istediğiniz kariyeri seçebileceğiniz fikrine tamamen katılıyorum çünkü içinde bulunduğunuz yorucu ve zorlayıcı durumlardan kaçma hakkınız her zaman var. Eğer durmak isterseniz, istediğiniz zaman durabilirsiniz. Özgürsünüz ve aynı zamanda cesur olabilirsiniz.”
Çinli oyuncu, 2019’dan beri depresyon belirtileri yaşadığını, 2021’de ise “vücudumda böceklerin gezindiği ve cildimde iğneler batıyormuş gibi hissetmeye başladım, alerjilerle birlikte” dedi. Sağlık durumu 2023’te daha da kötüleşti ve “zatürre, amfizem, pityriasis rosea, ürtiker, gece uyanmama sebep olan terlemeler, nörolojik sorunlara bağlı ani işitme kaybı” gibi durumlarla karşı karşıya kaldı. 2024 yılına gelindiğinde ise “sık sık kuru heves, baş dönmesi, eklem ağrıları, boyun ağrısı ve diğer belirgin fiziksel semptomlar yaşamaya başladım, alerjilerim ise kötüleşti” ifadelerini kullandı.
Zhao’nun tekerlekli sandalyedeki fotoğrafının viral olmasının ardından, yakın bir arkadaşı onun afazi (beyindeki bazı bölgelerin hasar görmesinden kaynaklanan bir dil bozukluğu) teşhisi aldığını ve yürümekte bile zorlandığını açıkladı. Oyuncu ayrıca geçmişte fiziksel ve zihinsel olarak istismar edildiğini de açıkladı.
Ancak Zhao, gönderisinde şu ifadeye özellikle yer verdi: “Çok iyi anlıyorum ki her şeyin mükemmel olmasını isteme veya arkadaşlarım, ailem, şirketim ve çevremdeki herkesten kusursuz olmalarını bekleme hakkına sahip değilim. Onlar bana asla zarar vermediler ve beni korumak için ellerinden geleni yaptılar.”
Buna rağmen, Çinli netizenlere göre durum, Zhao’nun sektörden ayrılmak istediği ancak ajansı Galaxy Cool Entertainment’ın “sözleşmenin feshi söz konusu bile değil” mesajını net bir şekilde ilettiği izlenimi veriyor. 1 Ocak’ta Galaxy Cool Entertainment Media şu açıklamayı yaptı:
“Galaxy Cool Entertainment, her zaman Sayın Zhao Lusi ile birlikte zorluklarla yüzleşmiş ve ortaya çıkan sorunları aktif bir şekilde çözmüştür. Tüm taraflardan gelen makul geri bildirimleri ve önerileri tamamen kabul ediyor, işimizdeki eksiklikleri derinlemesine değerlendiriyor ve samimi bir şekilde özür diliyoruz. Galaxy Cool Entertainment, Sayın Zhao Lusi’nin yönetiminden sorumlu olduğundan, her zaman önceliğimiz Zhao Lusi’nin fiziksel ve zihinsel sağlığı olmuştur. Lusi ile iş planları konusunda hiçbir anlaşmazlık yaşamamış ve her zaman karşılıklı tam mutabakata dayalı olarak ilgili işleri makul bir şekilde düzenlemek ve koordine etmek için çaba göstermişizdir. Asılsız suçlamalara ve kötü niyetli iftiralara asla tolerans göstermeyeceğiz ve haksız yere zarar görenlerden samimi bir şekilde özür diliyoruz. Bir kez daha kamu kaynaklarını [kamu ilgisini] işgal ettiğimiz için özür diliyor ve Lusi adına herkesin ilgisine teşekkür ediyoruz. Son olarak, herkesin Lusi’ye biraz zaman ve alan tanımasını ve geri dönüşünü beklemesini umuyoruz.”
Çinli netizenlere göre, Zhao Lusi’nin sözleşmesini sonlandırmaya yönelik girişimleri sağlığına ilişkin endişeleri dile getirerek gerçekleşti, ancak Galaxy Cool Entertainment buna tamamen direnç gösterdi. Sonuç olarak, Zhao Lusi kamuoyu mahkemesinde bu savaşı kaybetmiş gibi görünüyor.
Şimdi şu soru ortaya çıkıyor: Ünlülerin sözleşmelerini sonlandırması ya da sektörden ayrılması neden bu kadar zor?
İnsanları güldüren yıldızların trajik yaşamları
Eğlence sektöründeki ünlüler söz konusu olduğunda, çoğu insanın aklına genellikle ihtişamlı kırmızı halılar, sık sık trend listelerinde yer alma ve hayal edilebilecek tüm şöhret ve servet gelir. Ancak, birçok kişinin bilmediği şey, bu ünlülerin çoğunun kendi kariyerlerinin kontrolünü bile ellerinde tutamamasıdır.
Zhao Lusi’nin örneği, açıkça konuşmak gerekirse, tek başına benzersiz bir durum değil ancak özellikle Asya’daki ünlülerin geçmişte yaşadığı benzer olayları oldukça temsil eden bir örnektir.
Oyuncu, 2019’dan bu yana mental ve fiziksel sağlığının kötüleştiğini, yardım almasına rağmen durumunun daha da kötüye gittiğini kamuoyuna açıkladı. Çinli netizenlere göre, yüzeyde bu açıklamalar, ajansına kamuoyunun empatisini kullanarak baskı yapma ve sözleşmesini feshetmek için koşullar yaratma çabası gibi görünüyordu.
Ancak, bir ünlünün kamuoyunda bu tür bir mücadeleye girişmesi, özellikle Asya ülkelerinde, her zaman iki ucu keskin bir kılıç gibidir. Bir yandan, bu durum gerçekten önemli bir dikkat çekebilir; diğer yandan, iddiaları destekleyecek sağlam kanıtlar olmadan, durum geri tepebilir.
Weibo gönderisinde Zhao Lusi, bir dönem kilosunun neredeyse sadece 37 kiloya kadar düştüğünü açıkladı (bu durum hayranlarını endişelendirmişti çünkü oyuncu önceki sağlıklı görünümüyle seviliyordu), ancak “ebeveynlerinin sıkı gözetimi altında” 41 kiloya çıktığını belirtti. Ayrıca, oyuncunun paylaştığı bir doktor raporunda şu ifadeler yer aldı:
“Dissosiyatif Bozukluk ve Anksiyete Durumu teşhisi konmuştur.
Tedavi: BMI < 18.5, yetersiz beslenme tespit edilmiştir. Beslenme Departmanına yönlendirilmesi önerilmektedir.
Anksiyete terapisi: 10 seans.
Psikolojik danışmanlık: 10 seans.
*Düzenli yemek yemesi ve duygularını yönetmesi gerekmektedir.
Reçeteli ilaç: Belirtilen şekilde 1/4 doz.”
Raporda ayrıca bir not yer aldı: “Hayat kısadır ama sevgi uzundur.”
Zhao Lusi’nin bu detayları hayranlarının endişelerini hafifletmek için mi açıkladığı yoksa yardım çağrısında mı bulunduğu tamamen öznel bir yorumdur. Ancak tartışmasız olan bir şey varsa, o da açıklamalarının kamuoyunu ya da yetkilileri ajansına baskı yapmaya yöneltecek somut kanıtlardan yoksun olduğudur.
(Zhao Lusi’nin 10 Aralık’ta Instagram’da yaptığı paylaşım)
Galaxy Cool Entertainment, sanatçılarının iyiliğini önceliklendirdiklerini vurgulayarak hızla yanıt verdi. Ancak Çinli netizenlerin bakış açısından, şirketin Zhao Lusi’ye verdiği mesaj oldukça açıktı: “Sözleşme elimizde olduğu sürece, kaçmayı aklından bile geçirme.”
Bu tartışma, Zhao Lusi’nin kariyerine gölge düşürdü. Sözleşmeyi feshedememesi, sadece onu yerine getirmek zorunda kalacağı anlamına gelmekle kalmıyor, aynı zamanda “kaynaklardan” mahrum bırakılabileceği ve piyasanın onu algılama biçiminin değişebileceği anlamına da geliyor. Sermaye gücüne karşı yalnız bir sanatçı, zayıf ve savunmasızdır.
Ancak bu durum, JYP Entertainment’ın kız grubu VCHA’nın 17 yaşındaki üyesi KG’nin durumu ile aynı değil. KG, gruptan ayrıldı ve şu anda devam eden bir davada JYP Entertainment’a (2PM, TWICE, ITZY, Stray Kids gibi K-pop gruplarına da ev sahipliği yapıyor) karşı “çocuk işçi sömürüsü, çocuk ihmali ve istismarı, adaletsiz ticari uygulamalar ve bir küçüğün hizmetleri için yapılan vicdansız bir sözleşmenin ihlali ve iptali” suçlamalarıyla dava açtı.
Los Angeles merkezli şarkıcı, JYP USA çalışanlarının elinde yaşanan “fiziksel, duygusal ve zihinsel sıkıntılar, tazminatsız fazla mesai, yiyecek ve su kısıtlamaları, karmaşık sözleşme şartları ve bir VCHA üyesinin intihar girişiminde bulunması gibi olaylarla karşı karşıya kaldığını, ancak sorumlu personelin çok az harekete geçtiğini” iddia ediyor.
KG, Instagram Hikayesi’nde paylaştığı bir gönderide, “JYP Entertainment ile olan sözleşmemi feshetmek ve VCHA’dan ayrılmak için dava açtım, çünkü belirli personel üyeleri tarafından kötü muamele ve istismar olaylarına maruz kaldım,” dedi. “Bu durumun zihinsel sağlığım için iyi bir ortam olmadığını düşünüyorum ve ayrılmamın hayal kırıklığına neden olduysa özür dilerim. Bir üyenin intihar girişiminde bulunmasına yol açan çalışma ve yaşam koşullarını desteklemiyorum. Ayrıca, yeme bozukluklarını teşvik eden ve üyelerin kendilerine zarar vermesine neden olan bir ortamı da desteklemiyorum.”
KG sözlerine şöyle devam etti: “Bu kararı Mayıs ayında verdim ve hâlâ sözleşmemden serbest bırakılmayı bekliyorum. Gerçekten sevdiğim ve önemsediğim arkadaşlarım olan VCHA’da kalan kızlar için endişeleniyorum. Ayrıca JYP Entertainment’ta kalırsam, gerçekten olmak istediğim şarkıcı-söz yazarı ve prodüktör olamayacağımı fark ettim. Şirketten yüklü miktarda borç biriktirdim, ancak yoğun çalışma ve kişisel hayatımıza getirilen aşırı sınırlamalara rağmen çok az ödeme aldım. Böyle olaylar yaşanmış olsa da güzel anlar da vardı.”
KG’nin davasını JD Graham Legal adına temsil eden avukat Jeremiah D. Graham, hukuki açıklamasında şunları söyledi: “Bu davanın kalbinde, JYP USA Inc.’in KG’nin kariyerini ve hayatını kontrol edebileceği ve kişisel bir sosyal medya gönderisi yayınlaması durumunda dahi ağır para cezaları tehdidiyle çalışmasını engelleyebileceği iddialarına bir yanıt yer alıyor. KG, uzun süredir istem dışı susturulmuş durumda. Eğlence sektöründeki genç bir sanatçı olarak haklarının korunması gerekiyor. Dava, JYP USA Inc.’in eylemlerinin, Kaliforniya’nın çocuk işçiliği, istihdam ve sözleşme korumalarını ihlal ettiğini iddia ediyor. Hem maddi hem de ihtiyati tedbir talep eden KG, gelecekteki kariyerini güvence altına almayı, yaratıcı özerkliğini korumayı ve başka hiçbir yeni yeteneğin benzer koşullar altında zarar görmemesini sağlamayı amaçlıyor. Kaliforniya’nın eğlence ve işçi yasalarının üzerine kurulu olduğu adalet ve hesap verebilirlik ilkelerini Mahkeme’nin destekleyeceğine güveniyoruz.”
Ünlüler ve ajansları arasında sözleşme feshi üzerindeki anlaşmazlıklar, sektörde yeni bir şey değil. Lu Han, Kris Wu, Z.Tao ve Han Geng gibi yıldızların yaşadığı olaylardan, her dava birer “drama” gibi gelişti. Özellikle idol grubu üyeleri arasında tekrarlanan sözleşme anlaşmazlıkları, yıldızların bu tür ihtilaflarda neden genellikle dezavantajlı olduklarını açıkça ortaya koydu, özellikle de sektörde iyi bir konuma sahiplerse.
Peki, neden sözleşme feshi her zaman bu kadar karmaşık? Bunun nedeni, çoğu ünlü sözleşmesinin “karşılıklı anlaşmayla imzalanan anlaşmalar” olmasıdır. Bu sözleşmeler genellikle on yıl veya daha uzun bir süreyi kapsar ve ajanslar “kaynak tahsisi” üzerinde tam kontrole sahiptir. Sözleşme ihlali durumunda uygulanacak cezalar ise oldukça ağır olabilir. Bu sözleşmeler, onları bilinmezlikten spot ışıklarına taşırken, aynı zamanda adaletsiz sözleşmelere “zincirleyerek” özerklik alanlarını kısıtlar.
En üst seviyeye ulaştıktan sonra bile, ünlüler para konularında yapılan mücadelelerde genellikle zayıf taraf olarak kalırlar. Bu nedenle, hemen hemen her sözleşme feshi davasında, sanatçının büyük bir bedel ödemesi gerekir ve nadiren zararsız bir şekilde ayrılabilirler. Ancak ünlüler, bu tür sözleşmeleri imzalamaktan gerçekten kaçınabilir mi? İmkânsız. Sözleşme bir kez imzalandığında, şirketle ne kadar derin bir çatışma yaşanırsa yaşansın, genellikle dişlerini sıkarak devam etmekten başka seçenekleri kalmaz.
“En tepeye çıkma” baskısı altında, zihinsel sağlık sorunları sıklıkla “kişisel problemler” olarak görmezden gelinir. Ajanslar, psikolojik tedavi maliyetlerini üstlenmek istemezler ve daha kötüsü, projelerinin yatırım değerlendirmelerini tehlikeye atmamak ve sanatçının “temiz imajını” korumak için sağlık sorunlarını gizlemeyi tercih ederler. Çünkü bu ülkelerde zihinsel sağlık sorunları hâlâ bir tabu olarak görülmektedir.
Zhao Lusi’nin durumu, zihinsel sağlık sorunlarıyla mücadele eden Koreli ünlüler Sulli ve Goo Ha Ra’nın trajik kaderlerini de akla getiriyor. Ayrıca depresyonunu açıkça dile getiren Yoo Ah In’i de unutmayalım.
Lusi’nin kaçma girişimi açıkça başarısız oldu. Bu, sağlık sorunlarının uydurulmuş olduğunu göstermez, ancak bu tür anlaşmazlıkların üstesinden gelmek için kamuoyunun tek başına yeterli olmadığını vurgular.
Aktrisin kamuya yaptığı açıklamalar duygusal bir izlenim bırakmıştı. Ve tartışmasız bir kanıt olmadan, Zhao dezavantajlı bir durumda. Kamuoyu ajansları baskı altına alabilirken, nihayetinde yasal düzenlemeler bu tür anlaşmazlıkların çözümünde belirleyici güce sahiptir.
Galaxy Cool Entertainment, “geri dönüşünü beklediklerini” açıkça belirttiği için, Zhao Lusi’nin, eğer amacı buysa, kısa vadede kaçması pek olası görünmüyor. Bu durum, onun sağlıklı bir zihinle çalışıp çalışamayacağı sorusunu gündeme getiriyor; çünkü sözleşmesinin feshedilememesi, şirketin kaynaklar konusunda ona “kısıtlayıcı önlemler” uygulayacağı anlamına gelebilir.
Kaynaklar: Baidu, Weibo, Luzhong Sabah Postası, Yangcheng Akşam Postası, Jiupai Haberleri, Forbes, MDL
